Ahşap oyuncak yapmadan önce mutlaka bilinmesi gereken ilk bilgi hangi ağaçtan oyuncak yapılması gerektiğinin bilinmesidir. Bu yazımızda ahşap oyuncak yapımında kullanılan ahşap türlerinden bahsedeceğiz.
KAYIN AĞACI
Diri odunu kırmızımsı beyaz olup, öz odunu kırmızımsı kahverengidir . Sert dokusu nedeniyle uzun ömürlü ve sağlamdır. Yetişme şartları ve rutubet miktarı ile ilgili olarak işlenme özellikleri değişir. El aletleri ve makinelerde işlenebilir. Çok iyi tornalanma özelliğine sahiptir, buharlama ile çok daha iyi hale getirilir. Kolay yapıştırılır, renk verilebilir, çok iyi cila kabuleder. Özgül ağırlığı yaklaşık 0.75 gr/cm3 tür.
Diğer yapraklı ağaçlardan daha geniş bir kullanım alanına sahiptir. Özellikle masif mobilya, lambri, spor aletleri, oyuncak, bobin, alet sapları, tornacılıkta, müzik aletleri yapımında, kontrplak, parke, kaplama levha, fıçı sanayiinde ve emprenye edildiği takdirde travers yapımında kullanılır.
Ahşap paneller içinde dayanıklı, sağlam yapısı ile kayın ağacının en çok mobilya ve oyuncak üretiminde kullanıldığı görülmektedir. Kayın ağacının ahşap oyuncak üretiminde yaygın kullanılmasının bir nedeni ise antibakteriyel olmasıdır. Antibakteriyel özellğinden ötürü kayın ağacından yapılan oyuncaklar çocuk sağlığı bakımından önemli bir artı değere sahiptir.
Doğadaki ekolojik sistemin korunması ve bozulmaması için kayın ağaçlarına özen gösterilmesi gerekmektedir. Bu sayede etkili bir oksijen kaynağı olan kayın ağaçlarından en verimli şekilde faydalanmış olmak mümkün hale gelebilir. Aksi halde kayın ağaçlarının farklı amaçlar doğrultusunda yok edilmesi doğaya zarar verecektir. Dünyada sık görülme özelliğine sahip olan kayın ağacı, sonbahar aylarında yapraklarını döken bir ağaçtır. Sık dizildikleri takdirde elverişli bir şekilde yetişebilme kabiliyetine sahip olmaları ideal bir orman ağacı olmalarına neden olmaktadır. Ülkemizin Marmara, Karadeniz ve Ege bölgelerinde görülür. Yaklaşık 700 yıl ömürleri olan kayın ağaçları boy olarak da ömürleri boyunca 40 metreyi bulabilirler. Yapraklarının ve dallarının kullanımı söz konusu olduğunda sağlık için oldukça faydalı olan kayın ağacı, aynı zamanda doğaya saldığı oksijen miktarı ile de pek çok insanın sağlıklı nefes alabilmelerine olanak sağlamaktadır.
HUŞ AĞACI
Huş ağacı, Türkiye sınırları içerisinde de yetişmeye elverişli bir ağaç türüdür. Bu ağacı, Anadolu’nun kuzeydoğusundaki yüksek yerlerde görmek mümkündür. Soğuğa dayanıklı bir tür olup, diğer ağaçlar ile de uyum içerisinde yetişir.
Adi huş, Kafkas tüylü huş, kızılağaç yapraklı huş olarak adlandırılan çeşitleri, Anadolu’da tabii olarak yetişebilmektedir.Huşağaçlarının, üzerinde yatay olarak dizilmiş lekeler bulunan rengârenk ya da beyaz renkli, düzgün yüzeyli ve reçineli kabuklan vardır. Genç ağaçların kabuklarının yatay bantlar halinde soyulmasına karşılık, yaşlı ağaçların derin oluklu kalın kabukları düzensiz parçalar biçiminde kırılır. Piramitsi bir taç oluşturan kısa ve ince dallar ağaç yaşlandıkça yatay ve sarkık bir görünüm alır. Dallara almaşık olarak dizilen genellikle sivri uçlu, dişli kenarlı, yumurta ya da üçgen biçimli yaprakları sonbaharda sarıya döner. Yapraklardan önce açan erkek çiçekler uzun ve sarkık başaklar (tırtıl) biçiminde, dişi çiçekler ise daha kısa ve kozalağı andıran dik kümeler halindedir. Dişi çiçekler olgunlaştıklarında kanatlı ve tek tohumlu fındıksı meyvelere dönüşürler.
Dayanklı ve esnek yapısı sayesinde mobilya, oyuncak ve ahşap sektöründe özellikle kontraplak plywood yapımında sıklıkla kullanılır. Ahşap puzzle, ahşap maketler ve birçok levha oyuncak huş ağacı kontraplaktan yapılmaktadır. Laser ve CNC tezgahlarında işlemesi en kolay ağaç türüdür. Dayanıklı ve esnek yapısı ile uzun ömürlüdür.
KAVAK AĞACI
Soğütgillerden olan kavak çok sağlam bir ağaç türü değildir. Kibrit ve mobilya yapımında ve meyve kasalarında kullanılır. Ambalaj için de kullanımı yaygındır. Suyun olduğu her bölgede yetişir ve boyuna çabuk uzar. Kalem gibidir. Yaprakları yukarı doğrudur aşağı sarkma olmaz. İklimsel koşullara göre kavak çeşitleri de değişir. Dünyada en yaygın olduğu ülke ise Kanada'dır. Önemli bir geçim kaynağı olan kavak ağacı dış ülkelere de yollanır. Kavakların boyları 30-40 metreye kadar gider.
Dayanıksız olmasından ötürü mobilya sektöründe pek tercih edilmez. Ahşap oyuncak atölyelerinde çocuklar için üretilmiş kıl testere, zımpara ve diğer el aletlerinde kolayca işlenebildiğinden ötürü yaygın bir şekilde tercih edilir. Hafif ve dayanıksız bir yapısı vardır. Uzun ömürlü olmadığından oyuncak yapımında tercih edilmez. Oyuncak atölyeleri için kavak kontra kullanımına uygun bir ahşap türüdür.
IHLAMUR AĞACI
Güzel kokulu çiçeklerinden dolayı ve bir gölge ağacı olarak yetiştirilir. Doğramacılıkta kıymetli olan beyaz ve hafif bir odun verir. Ihlamur kabuğundaki lifler ip ve kaba dokumalarda kullanılır. Çiçek durumları tıbbi olarak kullanılır. Ihlamur çiçeği yatıştırıcı, idrar verici ve balgam söktürücü olarak çay halinde kullanılır. Ihlamur çiçeği banyosunun da yatıştırıcı bir özelliği vardır.
Odunu çok yumşaktır, kolay işlenir ve hafif olduğu için, maket, oyuncak yapımında kullanılır. Boyları 20-30 m'ye kadar ulaşabilir. Büyüklüğü 5-10 cm arasında değişen yaprakları genellikle yürek şeklinde ve çarpık, kenarları dişli ve uzun saplıdır. Sarkık çiçek demetleri sarımsı bir renge ve karakteristik bir kokuya sahiptir. Çok geç açan bu çiçekler (Haziran-Temmuz) kurutularak çay gibi içilir.
AKÇA AĞAÇ
Hafif sarımsı beyaz veya pembe beyazdır. Akça ağacın rengi zamanla ve kendiliğinden sararır. Akçaağaç sert ve sıkı ağaçlardandır. Eş yapılıdır. Kolay işlenir. Esnek ve oldukça bükülgendir. Az çeker. Çarpılmaya ve çatlamaya eğilimi vardır. Nemli ortama çok duyarlıdır, kolay çürür. Uygunsuz koşullarda böcekler ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilebilir. Özgül ağırlığı 0.56-0.68 gr/cm3 arasında değişir.
Masif ve kaplama olarak mobilya üretiminde, müzik aletlerinde, mutfak aletlerinde, oyuncak yapımında, ayakkabı kalıplarında, oymacılıkta, kakmacılıkta, kıl testeresi ile hazırlanan ince işlerde, oyuncak, makara, el aletlerinin saplarında.
Hakan MEMUR
Oyuncak Tasarımcısı