İstanbul’un fethinden sonra Marmara Denizinde Osmanlı hükümdarlarının bindikleri tenezzüh teknelerine yani o dönemin cihan sultanlarının bindiği en üst düzey deniz araçlarına saltanat kayığı denilmiştir.
Gemi inşa sanatımızın en üst düzey ve estetik örneği olan saltanat kayıklarında güzellik, ihtişam en sade üslupla ve göz alıcı bir denge ile ifade edilmiştir. Halk arasında Köşklü, Kuşlu gibi isimlerle anılan saltanat kayıkları muhtelif boylarda üretilmiştir ve tarzlarda üretilmiştir. Ağırlıklı olarak armuz kaplama ile süslenen saltanat kayıklarında dönemine uygun olarak farklı motifler kullanılmıştır. Kimi saltanat kayıklarında bulunan kayığın baş tarafında bulunan kartal figürü güç, ihtişam ve iyiliği, kartalın ayağındaki yakalanmış yılan ise kötülüğü simgelemektedir.
Saltanat kayıklarının üretimde farklı formlar kullanılmıştır. Bunlar; Kemanebaş, Kancabaş ve Dikbaş şeklindedir. Sultanların kullandığı Saltanat Kayıkları daha çok Kemanebaş şeklinde üretilmişlerdir. Harem’in ( sultanın ailesi) kullandığı kayıklar ise daha çok kancabaş ve dikbaş formlarında üretilmiştir.
Saltanat kayıklarının kıç tarafında Osmanlı Sultanları’nın oturması için bir köşk bulunur. Bu köşklerin başları uzun ya da kıvrık olur. Kayıkların kıç ve baş bölümlerinde üzerleri altın yaldızlı oymalar yer alır. Sultanların kullandığı kayıkların köşk kısmında daha çok devlet arması yer almaktadır.
Saltanat Kayıkları var oldukları dönemin en ihtişamlı deniz taşıtlarıdır. Bugün devlet erkanın kullandığı protokol araçlarının karşılığı olan bu araçlar İstanbul’a gelen tüm yabancı elçi ve seyyahların anılarında hatırı sayılır bir şekilde yer almıştır.
Saltanat kayıklarının Sultanlar nezdinde önemi büyüktür. Birçok Sultan’ın tahta geçmesi sonrası gerçekleştirilen Cülüs Töreni ve Kılıç Kuşanma Merasimi için Eyüp Sultan’a gelmeleri bu kayıklar vasıtası ile olmuştur. Sultan’ların Eyüp Sultan’a gelmesinden ötürü Saltanat Kayıkları Eyüp Oyuncakçılarına da konu olmuş ve Saltanat Kayıkları’nın oyuncak formları dönem oyuncakçıları tarafından üretilmiştir.
Bugün Geleneksel Eyüp Oyuncakçısı tarafından üretimi devam eden Saltanat Kayığı farklı boy, renk ve desenlerde hazırlanarak çocukların, ilgililerin, koleksiyonerlerin istifadesine sunulmaktadır.
Bugün İstanbul Beşiktaş’da yer alan Deniz Komutanlığı Müzesi’nde yer alan Saltanat Kayıkları Müzesi’nde bu kayıkların bir kısmını ziyaret ederek görmeniz mümkündür.
Saltanat Kayığı Oyuncağı için tıklayınız.
Saltanat Kayığı Müzesi web sitesi için tıklayınız.